To μοντέλο ADDIE

Το μοντέλο διδακτικής σχεδίασης ADDIE (Ανάλυση-Analysis, Σχεδιασμός-Design, Ανάπτυξη-Development, Υλοποίηση-Implement, Αξιολόγηση-Evaluation) συνιστά μια συστηματική  πρόταση εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Συνοπτικά, στη φάση της ανάλυσης η διδακτική κατάσταση αποσαφηνίζεται και οριοθετείται, αναγνωρίζονται τα χαρακτηριστικά του διδακτικού περιβάλλοντος και των μαθητών και καθορίζονται οι διδακτικοί στόχοι και σκοποί (Cordova & Lepper, 1996). Στη φάση του σχεδιασμού σχεδιάζονται οι διδακτικές στρατηγικές και αναγνωρίζονται τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν. Στη φάση της ανάπτυξης υλοποιούνται τα διδακτικά υλικά σύμφωνα με τα αποτελέσματα της προηγούμενης φάσης. Στη φάση της υλοποίησης, διεξάγεται πιλοτικός έλεγχος με αντιπροσωπευτικούς μαθητές/χρήστες, οριστικοποιείται η διαδικασία και τα χρησιμοποιούμενα διδακτικά υλικά και εκπαιδεύονται οι διδάσκοντες. Η φάση της αξιολόγησης διακρίνεται σε δύο είδη: Στη διαμορφωτική (formative) και στην τελική-αθροιστική (summative). Η διαμορφωτική αξιολόγηση διεξάγεται σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και ανάπτυξης. Η τελική αξιολόγηση διεξάγεται με την ολοκλήρωση της διαδικασίας και την παραγωγή της τελικής έκδοσης της εκπαιδευτικής πλατφόρμας και των δραστηριοτήτων. Πιο αναλυτικά για κάθε φάση του μοντέλου ADDIE ισχύουν τα εξής:

Ανάλυση

Στη φάση της ανάλυσης επιχειρείται συστηματική προσπάθεια κατανόησης των παραγόντων που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία και των συσχετίσεων μεταξύ των παραγόντων αυτών. Μερικά ερωτήματα που μπορούν να υποβοηθήσουν τη διαδικασία ανάλυσης είναι (Rosenberg, 2001, Molenda 2003):

• Ποιο είναι το κοινό;
  • χαρακτηριστικά των μανθανόντων
  • Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των μελών της τάξης σε δεξιότητες ΤΠΕ;
  • Πως τα λαμβάνουμε αυτά υπόψη στον σχεδιασμό της διδακτικής παρέμβασης;
• Ποιο είναι το ζητούμενο της μάθησης; Τι χρειάζεται να μάθουν;
  • Συγγραφή των διδακτικών στόχων
  • Για κάθε διδακτικό στόχο καταγραφή των διδακτικών σκοπών
• Πως συσχετίζονται οι στόχοι αυτοί μεταξύ τους;
  • Αναγνωρίζονται προαπαιτούμενα,
  • συσχετίζονται ακολουθιακά στο χρόνο οι διδακτικές παρεμβάσεις
  • ιεραρχούνται σε σημαντικότητα
• Ποιες είναι οι δυνατότητες διανομής;
  • Διαδίκτυο
  • Υπηρεσίες Web 2.0
  • Βιβλία/σημειώσεις
• Ποιοι περιορισμοί ισχύουν;
  • Ηλικία και χαρακτηριστικά των μαθητών
  • Διαθέσιμοι πόροι (χρονικοί, υπολογιστικοί, χωρικοί) για τους μαθητές
  • Διαθέσιμοι πόροι (χρονικοί, υπολογιστικοί, χωρικοί) για τους διδάσκοντες
• Τι θα πρέπει να κάνουν οι μαθητές προκειμένουν να προσκτήσουν τις ζητούμενες γνώσεις και δεξιότητες;
  • Αναγνώριση τύπων δραστηριοτήτων (Εξάσκηση και πρακτική, διερεύνηση-κατασκευή, αυτοαξιολόγηση, ερωτηματολόγια κλπ)
• Ποιο είναι το διαθέσιμο χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας; Το έργο θα πρέπει να συνίσταται στα εξής
  • Διοίκηση έργου, κατανομή έργου
  • Δημιουργία διαγραμμάτων PERT και GANTT
  • Εκτίμηση χρόνου για τη δημιουργία των απαιτούμενων δραστηριοτήτων
  • Εκτίμηση χρόνου για τη δημιουργία πρωτοτύπων οθονών
  • Εκτίμηση χρόνου για την εκπαίδευση των διδασκόντων
  • Εκτίμηση χρόνου για την αξιολόγηση

Σχεδιασμός

Στη φάση του σχεδιασμού μελετώνται, προγραμματίζονται και υλοποιούνται οι προτεινόμενες δραστηριότητες. Η σημαντική διαφορά μεταξύ ανάλυσης και σχεδιασμού είναι ότι στην πρώτη φάση αναγνωρίζεται το τι θα συνιστά τη διδακτική παρέμβαση ενώ στη δεύτερη καθορίζεται το πώς θα συμβεί αυτό. Η φάση συνίσταται σε 5 βασικές διαδικασίες:

• Καθορισμός των διδακτικών υλικών
• Καθορισμός των διδακτικών στρατηγικών σύμφωνα και με τα πορίσματα της ανάλυσης
• Δημιουργία περιγραμμάτων δραστηριοτήτων
• Δημιουργία της διεπιφάνειας χρήσης
• Συλλογή ή/και δημιουργία μαθησιακών υλικών

Οι προηγούμενες φάσεις εμπεριέχουν και την ανάγκη κατανόησης και απόφασης για διάφορα ζητήματα όπως η ακολουθία των δραστηριοτήτων ή δόμηση του περιεχομένου, ζητήματα διδακτικού μετασχηματισμού και αξιολόγησης των μανθανόντων αλλά και της ίδιας της διαδικασίας.

Ανάπτυξη

                Στη φάση αυτή μελετώνται οι διαδικασίες και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη των διδακτικών υλικών. Το αποτέλεσμα της φάσης αυτής είναι η δημιουργία των δραστηριοτήτων, της υπηρεσίας  Web 2.0 που θα χρησιμοποιηθεί και της διεπιφάνειας χρήσης της και των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν (οπτικοακουστικό υλικό, διαγράμματα, κείμενα).

Μερικά από τα κλασσικά προβλήματα που προκύπτουν στη φάση αυτή (και θα πρέπει να ληφθεί κάποιου είδους πρόνοια ώστε να αποφευχθούν) είναι:

• Τα χρονοδιαγράμματα δεν είναι επαρκώς καθορισμένα  και οι ρόλοι των μελών της ομάδας ανάπτυξης δεν είναι οριοθετημένοι.
• Η ομάδα ανάπτυξης δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της ομάδας σχεδίασης.
• Οι προσδοκίες της ομάδας σχεδίασης είναι μη ρεαλιστικές.
• Διαφορές στην κουλτούρα (πχ μέλη με γνώση της τεχνολογίας αλλά φτωχή γνώση της εκπαιδευτικής έρευνας και πρακτικής και αντιστρόφως) δημιουργούν χάσμα επικοινωνίας.
• Διαφορές σε προτιμήσεις για τα εργαλεία ή την πλατφόρμα υλοποίησης του έργου.
• Προδιαγραφές που δεν έχουν συμπεριλάβει διαφορές μεταξύ λειτουργικών συστημάτων ή την τεχνολογική υποδομή των σχολείων κλπ
• Έλλειψη έμφασης σε χαρακτηριστικά χρηστοκεντρικού σχεδιασμού που θα οδηγήσουν σε αποτέλεσμα με ιδιαίτερα υψηλή ευχρηστία.

Υλοποίηση

Στη φάση της υλοποίησης, εκπαιδεύονται οι διδάσκοντες στην εκπαιδευτική πλατφόρμα που θα χρησιμοποιηθεί, στη φιλοσοφία των δραστηριοτήτων που θα χρησιμοποιηθούν, στις διαδικασίες αξιολόγησης κ.α. Παράλληλα ενημερώνονται οι μαθητές για τον τρόπο αξιοποίησης της πλατφόρμας, διαμοιράζονται οι κωδικοί πρόσβασης και εγκαθίσταται η εφαρμογή (εάν απαιτούνται) ενώ αναπτύσσονται και τα σχετικά εγχειρίδια χρήσης.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, διακρίνεται σε 2 φάσεις. Στη διαμορφωτική αξιολόγηση, η οποία λαμβάνει χώρα σε όλες τις φάσεις του μοντέλου ADDIE και στην τελική αξιολόγηση η οποία αποτελείται από κριτήρια εστιασμένα στο συγκεκριμένο είδος εκπαιδευτικής πλατφόρμας. Ειδικά για το σκέλος της ευχρηστίας της πλατφόρμας, μια σειρά από μεθόδους παρατίθενται στην επόμενη ενότητα.